خانواده ی پایدار

خانواده ی پایدار

جوامع انسانی از دیرباز متشکل از گروه‌های متعددی بوده‌اند که هریک منافع موازی و بعضا متعارض با سایر گروه‌های دیگر را نمایندگی می‌کرده‌‌اند. احزاب سیاسی، تشکل‌های اقتصادی، باندها، تیم‌های ورزشی، اصناف و انجمن‌ها از جمله گرو‌هایی هستند که در جوامع بشری فعالیت می‌کنند؛ اما در این میان خانواده دارای جایگاهی ویژه است؛ زیرا از نگاه بسیاری از اندیشمندان علم اجتماعی و همچنین انسان‌شناسان، خانواده سنگ بنای جامعه است و اگر این سنگ بنا صحیح گذاشته شود، جامعه در پیگیری اهداف مطلوب خود موفق‌تر خواهد بود و در صورت نهادینه‌سازی غلط این سنگ ینا، تا ثریا، دیوار جامعه کج می‌رود.

خانواده؛ اسطقس جامعهبسیاری معتقدند برای اینکه کارکردهای یک گروه اجتماعی بهتر تبیین شود، باید در ابتدا تعریفی از آن گروه ارائه شود و این تعریف باید به اصطلاح منطقیون جامع و مانع باشد. گروهی از محققان علوم اجتماعی، خانواده را به «گروهی از افراد که روابط آنان با یکدیگر بر اساس هم خونی شکل می‏گیرد و نسبت به هم خویشاوند محسوب می‏شوند»؛ تعریف کرده ‌اند وگروهی دیگر از جامعه شناسان، برای تعمیم خانواده، به گونه‏ای که افزون بر روابط هم خونی، مواردی هم چون فرزند پذیری و پذیرش‏های اجتماعی و قراردادی را نیز در برگیرد، خانواده را این گونه تعریف کردند: «گروهی است متشکل از افرادی که از طریق پیوند زناشویی، هم خونی یا پذیرش، با یکدیگر به عنوان شوهر، زن، مادر، پدر، برادر، خواهر و فرزند در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشترکی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی می‏کنند». دیگر صاحب نظران نیز در حوزه‏های مختلف علوم انسانی، تعاریف و تعابیر مشابهی در تعریف خانواده به کار برده‏اند.یک نقطه اشتراک علیرغم تنوع تعاریف از خانواده در میان محققان وجود دارد و آن هم این است که خانواده اسطقس جامعه است و باید هرگونه تحلیلی از خانواده را بر همین مبنا شکل داد.اما مهم‌تـرین مسئله این است که چگونه خانواده می‌تواند به عنوان اساس یک جامعه، نقش خود را به‌درستی ایفا کند. آیا صرفا تشکیل نهاد خانواده از سوی یک زوج، تضمینی برای ادامه حیات جامعه است؟ پاسخ به این مسئله قطعا منفی است و دلیل آن نیز حجم بالایی از آمار طلاق در میان خانواده‌‌ها و همچنین کجروی‌هایی است که بسیاری از محققان معتقدند ریشه‌های آن را باید در خانواده جستجو کرد.به یاد داشته باشیم که معتادان در درون بستر خانواده رشد کرده‌اند؛ بسیاری از مجرمین و جنایتکاران نیز دارای خانواده بوده‌اند؛ بسیاری از زوجینی که امروز جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند نیز با هزار امید و آرزو زمانی سنگ بنای یک خانواده را تشکیل داده بودند و بازهم به یاد داشته باشیم که زوجینی که امروز از هم طلاق گرفته‌آند، دیرزمانی در بستر خانواده‌هایی زندگی کرده‌اند که طلاق و جدایی برای آنها یک قبح اجتماعی و یک تابو بوده است.براستی چه باید کرد؟ یعنی در شرایط فعلی چه راهکارهایی را بادی در دستور کار قرار داد تا از وضعیتی که به قول بسیاری از محققان، بغرنج است؛ رهایی پیدا کرد؟ چه کنیم تا جامعه از دوام سابق برخوردار باشد، دوامی که برای نسل پدران ما یک واقعیت و برای نسل امروز تبدیل به یک رویا شده است.
چند دستور کار دراین زمینه به ذهن می‌رسد:
رجوع به قرآن در این میان، قرآن کریم دستورالعمل‌های بسیاری را به زوجین ارائه می‌کند؛ ادامه زندگی خانوادگی و زناشویی از موهبت های الهی است که بشر برای آن تلاش می کند، و می خواهد آنگاه که پیوند ایجاد شد، به سادگی بحث جدائی مطرح نشود. در این راه دو رکن اساسی خانواده (زن و شوهر) موظفند از آنچه سبب جدائی می شود، پرهیز نمایند بلکه در راه استحکام پیوند زناشویی سعی مضاعف داشته باشند. قرآن کریم به این مطلب چنین اشاره می کند:
«وَ هُوَ الّذی خَلَقَ مِنَ الماءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ کانَ رَبُّکَ قدیراً»؛ خداوند کسی است که بشر را از آب آفرید، آنگاه در آفرینش او پیوندهای نسبی و سببی به وجود آورد (و نسل او را از این دو طریق گسترش داد). و پروردگار تو همواره تواناست
 آیه شریفه فوق، «مودّت» بین دو همسر را مطرح می کند که قطعاً بقای جامعه بزرگ انسانی در سایه بروز و ظهور این موهبت الهی است و همچنین «رحمت» که لازمه اخلاق انسانی و استمرار فضائل و کرامت های بشری است. و با این موهبت الهی مراقبت و حفظ از یکدیگر ادامه می یابد؛ چنانچه این دو از بین برود و یا به ضعف و کمبود گراید، هزاران بدبختی و اضطراب روحی و روانی را به دنبال خواهد داشت.
2)استمداد از ریش‌سفیداناگر نگاهی به گذشته پدران و مادران خود داشته باشیم، مشاهده می‌کنیم که آنها در هنگام مشکلات، با دادگاه‌های خانواده روبرو نبودند، بلکه تلاش می‌کردند تا از طریق رجوع به بزرگترهای فامیل و همچنین ریش‌سفیدان، مشکلات خود را حل کنند و این بزرگان اجازه نمی‌دادند که کاه به کوه تبدیل شود و در شرایط کنونی نیز بهتر است زوجین جوان، مشکلات خود را به هرجایی نبرند و بازهم بزرگترهای فامیل را محرم خود قرار دهند.
استفاده از برنامه‌های آموزشی و فرهنگی امروز به مدد سازمان‌ةای مردم نهاد و همچنین ارگان‌ةایی مانند شهرداری‌ها، برنامه‌های بسیار زیادی در حوزه پایداری خانواده‌ها و همچنین آموزش مهارت‌های زندگی ارائه می‌شود؛ اما متاسفانه شاهد آن هستیم که بسیاری از زوجین جوان از موضع غرور برخورد می‌کنند و مدعی هستند که بسیاری از این برنامه‌ها و مهارت‌ها را یاد دارند و نیازی به مشاوران بیرونی ندارند، در صورتی که زمانی که به مشکل می‌خورند، باید در همین برنامه‌ها شرکت کنند؛ آیابه راستی پیشگیری بهتر از درمان نیست؟
 

پوشیدن لباسهای فاخر و زینت دادن

حضرت رضا علیه السلام: و روز غدیر روز پو شیدن لباس وکندن سیاه است . . . وآن روز روز زینت دادن است. هر که برای روز غدیر زینت کند خدای همه‌ی گناهان کوچک و بزرگش را بیامرزد و فرشتگانی به سویش فرستد در حالی که حسنات او را می نویسد وتا عید غدیر سال آینده بر درجات او می افزایند و اگر بمیرد شهید بمیرد واگر زنده باشد با سعادت زندگی کند. (اقبال الاعمال 2/262)


طعام دادن

حضرت رضا علیه السلام فرماید: ... و هر که مؤمنی را در روز غدیر طعام دهد مانند کسی است که همه پیامبران و صدیقان را طعام داده است. (اقبال الاعمال 2/262)
دید و بازدید

حضرت رضا علیه السلام فرماید: ... و هر که در روز غدیر مؤمنی را دیدار کند، خدای هفتاد نور در قبرش وارد کند و قبرش را گشاده سازد. و هر روز هفتاد هزار فرشته قبرش را زیارت کند وبهشت را به او بشارت دهند.( اقبال الاعمال 2/262)


توسعه دادن

حضرت رضا علیه السلام فرماید: و روز غدیر روزی است که خدا فزونی دهد در مال و دارایی کسی که در آن روز عبادت کند و بر خانواده و خوشتن و برادران ایمانی اش توسعه دهد.( اقبال الاعمال 2/261)

هدیه دادن

فیاض بن محمّد بن عمر طوسی گوید: در روز غدیر ابو الحسن علی بن موسی الرضا علیه السلام را دیدم که نزد خود جمعی از دوستانش را برای صرف افطار نگاه داشته بود، و به خانه های آنان نیز طعام، هدایا ولباس - حتی انگشتری و پای پوش - فرستاده بود، و سرو وضع دوستان و اطرافیان خود را تغییر داده بود. در آن روز با وسایل پذیرایی تازه – غیر از آنچه در دیگر روزها در خانه‌ی آن حضرت استفاده می شد – از آنان پذیرایی می کردند. و حضرتش فضیلت و سابقه‌ی کهن آن روز را بیان می فرمود. ( اقبال الاعمال 2/254)


افطاری دادن

روز غدیر روز افطاری دادن به روزه داران است. هرکه در روز غدیر روزه دار مؤمنی را افطاری دهد همانند کسی باشد که ده فـئام را افطاری داده است آن گاه فرمود: آیا دانی که فـئام چیست؟ راوی گفت: نه. آن گاه فرمود: صد هزار نفر است. (اقبال الاعمال 2/261)


یاری دادن

هر که در روز غدیر برادرش را بدون در خواست کمک یاری دهد و از روی رغبت به او نیکی کند او را پاداش کسی باشد که در این روز روزه داری کند وشبش را به عبادت گذراند. (وسائل الشیعه 10/ 445)


نیکی کردن

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: به یکدیگر نیکی کنید که خدای دوستی بین شما را پایدار سازد... و نیکی کردن در روز غدیر موجب افزایش مال و عمر می‌شود. ( اقبال الاعمال 2/259)


حمد الهی

رسول الله صلّی الله علیه وآله فرمود: یکی از سنتها آن است که مؤمن در روز غدیر صد بار بگوید: اَلحَمدُلله الَذی جَعَلَ کمالَ دینِهِ‌ و تَمامَ نِعمَتِهِ‌ بِوِلایهِ اَمیرِالمُؤمنین عَلی بن اَبی طالبٍ علیه‌السلام - حمد وسپاس خدای راست که کمال دین وتمام نعمتش را به ولایت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام قرارداد. (بحار الانوار 98/321)


صلوات وبرائت

حسن بن راشد گوید: به حضرت صادق علیه السلام گفتم: فدایت شوم، برای مسلمانان بجز دو عید [ غدیر و قربان ] عید دیگری هست؟ فرمود آری ای حسن، عیدی است از آن دو بزرگتر و شریفتر.گفتم: آن عید کدام روز است؟ فرمود: روز نصب امیر المؤمنین- صلوات الله وسلامه علیه- به پیشوایی مردم. گفتم: فدایت شوم، کدام عمل شایسته آن روز است؟ فرمود: روزه داری کن ای حسن. و بر محمد وآلش بسیار صلوات فرست. و به سوی خدا از ستم کنندگان بر آنان بیزاری جوی.(الکافی 4/148و149)
حضرت رضا علیه السلام فرمود: روز غدیر... روز بسیار صلوات فرستادن بر محمّد وآل محمّد است. (اقبال الاعمال 2/261)


عقد اخوت و برادری

به گواهی علامه محدث میرزا حسین نوری (1320 ق) از کتاب زادالفردوس نقل می‌کند: سزاوار است در این روز برادران دینی با یک دیگر عقد اخوّت بندند و کیفیت آن این گونه است که یکی دست راست خود را در دست راست دیگری بگذارد و بگوید: برادر شدم با تو در راه خدا و در برادری با تو اخلاص ورزیدم و دست دادم با تو در راه خدا و پیمان بستم با خدا و فرشتگانش و کتابهایش و رسولانش و پیامبرانش وامامان معصوم علیهم السلام که اگر از بهشتیان واهل شفاعت باشم واجازه یابم که وارد بهشت شوم داخل نشوم مگر آن که تو نیز با من باشی. و دیگری بگوید: پذیرفتم. آن گاه هر یک به دیگری بگوید: ساقط کردم از تو همه ی حقوق اخوّت را جز شفاعت و دعا و زیارت. (مستدرک الوسائل 6/279)


نماز روز غدیر

نماز روز غدیر به دستور حضرت صادق علیه السلام این گونه است که نیم ساعت پیش از زوال (ظهر شرعی) غسل کند و حاجتهای خود را از خدا بخواهد آن گاه دو رکعت نماز بخواند، و در هر رکعت بعد از سوره‌ی حمد به ترتیب هر یک از سوره‌ی توحید و آیه‌الکرسی وسوره‌ی قدر را ده مرتبه قرائت‌کند. آن حضرت فرمود: هر که این نماز را بخواند، خدای هر نیاز دنیوی و اخروی او را بر آورده سازد. (التذهیب 3/143)


روزه‌داری

حضرت صاق علیه السلام فرمود: روزه‌ی روز غدیر خم برابر است با روزه ی عمر دنیا. چنانچه انسانی عمر دنیا بیابد و به همان اندازه نیز روزه بدارد روزه ی این روز برابر باشد با ثواب آن. و روزه ی این روز در هر سال نزد خدای عزّ و جلّ برابر است با صد حجّ و صد عمره ی درست ومقبول. و این روز بزرگترین عید خداست.( التذهیب 3/143)
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: چون بنده ی مخلص در روزه داری روز غدیر اخلاص ورزد همه‌ی روزهای دنیا از هماوردی آن روز نا توان باشد. (اقبال الاعمال 2/259)
حضرت صادق علیه السلام فرمود: پیامبران به اوصیاء خود فرمان دادند که روزه بدارند آن روزی که وصی در آن روز تعیین می شود در حالی که آن روز را عید هم می‌گرفتند. هر که آن روز را روزه بگیرد از عمل شصت سال برتر خواهد بود. (الخصال 264)

برگفته از کتاب «آداب غدیر»